Famagusta to fight restrictions together

Yarım asır sonra öylesine bir gündü kimileri için. Halbuki 2013 yılının bir Aralık günü, Mağusa Suriçi'de yıllar önce ara verilmiş bir ritüel tekrar başlıyordu. Geçmiş yüzyılın hemen başında atıl haldeki Ay. Xorinos kilisesini, İngiliz idaresindeki adada Mağusalı Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler beraber tamir ederlerken, Kıbrıslı Türk marangoz Kamil Reis kilisenin tüm ahşap işlerini yapar. Kendisine ücreti soran hemşehrisi Loizides'e, "Beni utandırmayın efendim! Ben ne sizden ne de Aziz'den para isteyemem" diyerek herhangi bir ücreti kabul etmez.

O günlerden sonra Mağusa Suriçi'nin Kıbrıslı Rumlardan arındırıldığı 1958 yılına kadar her Pazar orada dini törenler yapılır. Kutsal Cuma'lar kutlanır. O günleri hatırlayan Mağusalılar anılarını bizlerle paylaşırken şunları anlatmıştılar: "Ay. Xorinos kilisesinin papazı hemen kilisenin karşısındaki evde otururdu. Herkesin kilisede bir sandalyesi vardı ve onun parasını yıllık olarak öderdi. Bu kilisenin de müdavimleri Maraş’ın en zenginleri idi. Ayni zamanda Mağusa Suriçi'nde yaşayan Kıbrıslı Rumlar da bu kiliseye giderlerdi. Suriçi, Pazar günleri tüm Maraşlı Rumlarının gezme yeri idi. Herkes en güzel kıyafetlerini giyerdi. Bizler de onlara ayak uydurur ve ‘pazarlık kıyafetlerimizi’ giyer dolaşırdık. Yani tüm Mağusa, Pazar günleri pırıl pırıl giyinmiş insanlarla dolup taşardı."

Ve uzun bir dönemden sonra kent çokkültürlü yapısını kaybedip, adanın adeta etnik bir temizliğe uğramasını takip eden yılların ardından, 2013 yılında Mağusa İnisiyatifi'nin girişimleri ve kiliseyi bir kültür sanat merkezi olarak kullanan Doğu Akdeniz Üniversitesi'nin izniyle beraber üniversitede bölüm başkanı olan sanatçı Ümit İnatçı'nın da uğraşları sonucu kilisenin tekrar ibadete açılması tüm kentte heyecan yaratır.

1950'li yıllarda kilisenin karşısında kalan, Ay. Xorinos'un son papazının kızı elinde babasının kilisede ibadetlere eşlik ettiği günlerdeki fotoğrafıyla gelir. O kiliseye babasının elini tutarak küçük bir çocukken gelenler, şimdilerde yetmişini aşan yaşlarına rağmen de orada hazır bulunurlar. Suriçi'ni o günlerde terk edip gidenler, sanki kopan filimin karelerini yan yana getirmek istercesine gelip katılırlar bu etkinliğe.

Ve ardından 2014 Nisan ayında adanın kuzeyinde yıllar sonra ilk Kutsal Cuma binlerce kişinin katılımıyla Ay. Xorinos'da kutlanırken kent olağanüstü bir canlılık yaşar. Bu gün, kenti bölen dikenli tellere rağmen karanlık günlerin artık geride kaldığının işareti kabul eden Mağusalılar, Müslüman ya da Hristiyan, Kıbrıslı Türk veya Kıbrıslı Rum demeksizin Mağusalılık temelinde tekrar bu kadar yoğunlukta ilk kez biraraya gelir. Kenti 1974 Ağustosunda terketmek zorunda kalan ve 40 yıldan sonra ilk kez bu günü yaşamak için Mağusa'ya gelen birçok insan gözü yaşlı bu etkinliğe katılır. Mağusa Metropoliti Vasillious ve Müftü Fuat Tosun orada yaptıkları konuşmalarla tüm adaya barış mesajı verirler. Tüm Mağusalıların, din ya da ulus gözetmeksizin yaşamın her alanında uzun süredir bir araya gelmesi bu aşırı milliyetçi Kıbrıslı Türk yöneticileri üzer ve buna karşı tedbir almaya zorlar! İşte o günden sonra tam iki yıldır her ay tekrarlanan Pazar ayinleri, Mayıs ayında aşırı milliyetçi Kıbrıslı Türk bir kısım yönetici tarafından tekrar yasaklanır. Toplumların yakınlaşması, geçmişte kendilerini ayıran ya da düşman yapan dini ve ulusal kimliklerinin aşılarak, yakınlaşmaya engel olmadan, barışçı bir amaca hizmet etmesi elbette tüm adadaki milliyetçi unsurları sevindirmesini beklemek bugün için aşırı iyimserlik olduğunu biliyoruz. Adada çözüm sürecinin ciddi bir ivme yakaladığı bu dönemde, iki toplum arasında yakınlaşma ve işbirliğinin en üst seviyede yaşandığı Mağusa kenti tekrar eksik ve yalnız bırakılır. Kentin sahiplerinden olan Kıbrıslı Rumlar, 1958 yılında zorla atıldıkları Suriçi'nden, 1974 yılında can havliyle bırakıp kaçtıkları Maraş'tan sonra milliyetçi bir öfke ve bitmeyen kinin tekrardan kurbanı haline geline gelirler. Paydaşlar ve hemşehriler köklerinin bulunduğu bu kentle birlikte bir kez daha eksik ve yalnız bırakılırlar.

Tam da bu yasakların arifesinde BM Kültürel Haklar Sorumlusu Karima Bennoune adayı ve kentimizi ziyaret eder. Kentin geçmişinden ve tarihinden etkilenir. Yazdığı raporda dini ibadetlere konan kısıtlamaların kabul edilemez olduğunu, bunun derhal kaldırılması ve bunun bir pazarlık unsuru olamayacağı yönünde, Kıbrıslı Türk otoritelere çağrı yapar.

Binlerce yıl onlarca kültüre, medeniyete ve dine ev sahipliği yapan Mağusa'nın yalnızlığı ve eksikliği kader değildir. Maronitlerin, Ermenilerin, Latinlerin, Bizanslıların, Karmelitlerin, Süryanilerin, Osmanlıların ve nihayetinde de Kıbrıslı Türk/Rum Müslüman ve Hristiyanların yüzlerce yıldır beraber yaşadığı, güldüğü, ağladığı ve ibadet ettiği Mağusa'nın bu yalnızlığı, tüm zaman dilimi içinde çok küçük bir sürece denk gelmektedir. Mağusa ve Mağusalıların asırlar boyunca yaşanmış çokkültürlü tarihi ve ortak geçmişi, son yarım asırda adayı acıya boğan ve bölen aşırı milliyetçiliği tekrardan aşacak dinamizmi de kendi içinde barındırmaktadır.